W związku z pojawieniem się oświadczenia zarządu ACBS w sprawie podpisanego wniosku o odwołanie krajowej konsultant w dziedzinie psychoterapii, publikujemy fragment listu do zarządu ACBS, jaki wysłaliśmy przed publikacją tego oświadczenia, a także załączamy komentarze do jego treści. W związku z potrzebą transparentności procesu, który ze zrozumiałych względów rodzi emocje, odnosimy się publicznie do tych zagadnień. Zależy nam na merytorycznej i otwartej dyskusji, która chroni prawa osób stosujących terapie trzeciej fali w Polsce. 

Bezpośrednią przyczyną publikacji jest zaniechanie współpracy w ramach grupy wyłonionej formalnie wewnątrz ACBS Polska pracującej nad standardami kształcenia i akredytacji uwzględniających specyfikę kontekstualnych nauk o zachowaniu, których ACT i inne psychoterapie są częścią. Jesteśmy pomysłodawcami zajęcia się tą kwestią w ramach ACBS Polska oraz inspiratorami grupy wewnątrz ACBS Polska, co do której z zarządu zostali formalnie wyłonieni członkowie, aby w niej z nami współpracować. 

Nie jesteśmy w stanie wyjaśnić, dlaczego ograniczenie dyskusji na ten kluczowy temat wyłącznie do zarządu, oraz pominięcie osób podnoszących od początku te kwestie, jest preferowane przez zarząd ACBS Polska. Zauważamy także, żę oficjalne oświadczenie nie jest zgodne z filozofią i aspiracjami kontekstualnych nauk o zachowaniu, o które ACBS Polska jako reprezentant Association for Contextual Behavioral Science powinien dbać, jak i prospołecznymi zasadami deklarowanymi wewnątrz stowarzyszenia. 

Treść listu wysłanego przed publikacją oświadczenia:

Szanowny Zarządzie ACBS Polska,

Z zaskoczeniem odnotowaliśmy fakt podpisu Zarządu pod niedawnym protestem w sprawie powołania Renaty Mizerskiej na stanowisko konsultanta krajowego w dziedzinie psychoterapii przez ministra zdrowia firmowanym przez PTTPB. Chcielibyśmy się odnieść do powyższej kwestii zarówno jako wieloletni członkowie ACBS Polska jak też założyciele pierwszej i jedynej dotychczas szkoły psychoterapii, traktującej podejście kontekstualno-behawioralne jako podstawowy model czteroletniego szkolenia – Szkoły Psychoterapii Behawioralnie.pl

 

Po pierwsze pragniemy wyrazić zaskoczenie, iż ACBS Polska protestuje przeciwko osobie konsultantki krajowej i prowadzonej przez nią Polskiej Radzie Psychoterapii , które są głównymi rzeczniczkami uregulowań „lokujących psychoterapię poza psychologia i medycyną i gwarantujących dostęp do zawodu osobom bez bazowego wykształcenia psychologicznego, medycznego i pokrewnych”.

Ta kwestia wydaje nam się problematyczna z kilku powodów. Po pierwsze uwzględniając dystans środowiska ACBS co do biomedycznej metafory cierpienia psychicznego jako jedynej możliwej, ostatnie lata pracy Stevena Hayesa poświęcone na dekonstrukcję myślenia opartego na klasyfikacji DSM ta kwestia wydaje nam się przynajmniej wątpliwa jako głos ACBS Polska.

Po drugie, jako członkowie grupy pracującej nad standardami kształcenia, akredytacji i certyfikacji sami dotychczas przyjmowaliśmy za punkt wyjścia propozycje PRP związane z brakiem wymogu kształcenia w obrębie wybranych kilku kierunków. Na tej podstawie również sami przyjmujemy do Szkoły kandydatów z tytułem magistra dowolnego kierunku. Nie znamy również żadnych badań uzasadniających inne podejście do tej kwestii. Takie też podejście znalazło się w obowiązującym od 1 stycznia 2024 nowelizacji Ustawy o ochronie zdrowia psychicznego i choćby z tej perspektywy jest już raczej za późno na takie wątpliwości.

(…)

Ponadto chcielibyśmy wyrazić potrzebę uczestniczenia w procesie podejmowania dalszych decyzji w omawianej kwestii. Pomysł na szkołę zrodził się w czasie spotkań grupy ACBS Polska jeszcze w 2020 roku, od tego czasu osobiście oraz w ramach spotkań grupy ACBS Polska działamy na rzecz uregulowania kwestii standardów kształcenia, akredytacji i certyfikacji terapeutów CBS w Polsce. Wielokrotnie podnosiliśmy kwestię ryzyka braku takich ustaleń wobec zmieniających się przepisów prawa. Mamy świadomość niektórych trudności związanych z omawianym procesem, ale jesteśmy zdeterminowani, w ramach działania we wspólnym celu jakim jest możliwość prowadzenia terapii ACT, kształcenia się w tym kierunku, rozwoju tej dziedziny w Polsce.

Z poważaniem, Marcin Domurat i Bartosz Kleszcz

Pragniemy podkreślić, że wybrana przez nas formuła szkolenia, jest jedyną możliwą w tym momencie opcją na całościowe uczenie psychoterapii w nurtach trzeciej fali jako głównego podejścia w Polsce. Od początku angażujemy się we współpracę z wieloma stowarzyszeniami, a także jesteśmy zainteresowani dopełnieniem formalnych warunków dla szkolenia w ramach instytucji państwowych. Praca ta, wymaga od nas w znacznej mierze samodzielnego szukania rozwiązań i ten proces ma miejsce cały czas. Ze zrozumiałych względów szczególnie zależy nam na współpracy z organizacją, która kieruje się wartościami i rozumieniem jak najbardziej zbliżonym do naszego – czyli ACBS Polska. Stąd nasze zaskoczenie ostatnimi deklaracjami zarządu ACBS Polska.

Chcemy także skomentować fragmenty oświadczenia ACBS Polska:

„Wyrażamy tym samym potrzebę, by osoba, która ma realny wpływ na zasady na jakich psychoterapeuci będą mogli zdobywać i poświadczać swoje kompetencje była osobą, której bliskie jest prowadzenie psychoterapii w oparciu o evidence based medicine, a także której zależy na możliwie pełnej reprezentacji całego środowiska terapeutycznego. Terapie skuteczne prowadzone są zgodnie ze sztuką i określonymi założeniami teoretycznymi, a te są inaczej rozumiane w różnych nurtach, dlatego stoimy na stanowisku, iż konieczne jest, by terapeuci mogli od początku kształcić się w wybranym przez siebie podejściu – nie jest dla nas jasne na ile Pani Konsultant będzie stała na straży tej wizji. Źle wyszkoleni terapeuci nie będą w stanie zapewnić najlepszej możliwej terapii, a chcemy, by klienci/pacjenci państwowych placówek otrzymywali wsparcie, które będzie w jak najszybszym czasie i w sposób jak najbardziej skuteczny przynosiło im ulgę, oraz żeby w ramach oferowanych i refundowanych usług znalazły się ACT, DBT, CFT, FAP czy PBT. Wierzymy, że jest możliwe powołanie na to stanowisko osoby, która podziela tak opisaną wizję.”

Lokowanie psychoterapii w ramach medycyny jest zaskakującym stanowiskiem w ramach kontekstualnych nauk o zachowaniu, które w Polsce reprezentować ma ACBS Polska, jako że cele i ideały stojące z medycznym rozumieniem psychoterapii są dokładnie tymi, wbrew którym rozwijał się ACT. W ramach medycznego ujęcia cierpienia psychoterapia rozumiana jest jak lek na chorobę lub zaburzenie. Historycznie rozwój w tej dziedzinie opierał się na formułowaniu jednostek chorobowych/zaburzeń, aby znaleźć pakiet terapeutyczny, który ma je redukować lub usunąć. W ramach takiego rozumienia psychoterapii preferowanym podejściem jest CBT przez sam fakt bycia ośrodkiem badań w tej dziedzinie, a wybór innych nurtów terapeutycznych będzie marginalizowany jako drugorzędny. Takie rozumienie psychoterapii ma znaczenie np. w sytuacji pozwu cywilnego, gdzie terapeuta nie stosujący CBT wedle klucza medycznych diagnoz i protokołów będzie stać na zagrożonej pozycji, jeśli uzna, że zasadność będą mieć rozwijające się w innych niż medyczny paradygmatach naukowych lub bardziej innowacyjne nurty jak FAP, CFT czy PBT.

Wybór evidence-based medicine jako klucza nie tylko odchodzi od zasad CBS. Narzuca system diagnostyczny od którego odchodzą czołowi badacze w trzeciej fali, w CBT jako takim oraz w ramach systemów prawnych innych krajów (np. NIMH) oraz marginalizuje mniejsze nurty inne niż najlepiej przebadane CBT, ACT i DBT, jako że naraża terapeutów stosujących w pierwszej kolejności nie-CBTowe metody na zagrożenie prawne przez sam fakt istnienia “golden standards” w podejściu medycznym. Mimo deklaracji, że „nie podzielamy stanowiska, że psychoterapia w kontekście służby zdrowia miałaby ograniczać się tylko do zwalczania zaburzeń. Zdajemy sobie sprawę, że zdrowie, w tym zdrowie psychiczne, jest czymś więcej niż brakiem choroby.”, praktyczny sens użytych słów zapowiada coś innego i nie ujmuje w oświadczeniu głównego beneficjenta takich zmian, czyli medycznie rozumianego CBT, będącego wyłącznie jednym z wielu naukowych podejść do psychoterapii.

Wnioskujemy tutaj o brak poparcia dla medycznego klucza i lepsze chronienie wartości oraz interesów terapeutów stosujących podejścia trzeciej fali i CBS, z naciskiem na tożsamość i interesy, które przywodzą ludzi do ACBS, w tym do jego polskiego oddziału.

Obecnie wielu terapeutów doświadcza niepokoju w obawie o ostateczny kształt regulacji dotyczących zawodu. To zrozumiałe, a jednocześnie łagodzić lęk może otwarte i oparte na współpracy podejście w obrębie poszczególnych nurtów. Odnosimy wrażenie, że stanowisko Zarządu rodzi jeszcze więcej emocji, ze względu na niezgodność jego tez z podstawowymi ideami ACBS, a także na sprzeczność komunikatów publikowanych oświadczeń, a z naszej perspektywy, pominięcie jej ważnych uczestników. Liczymy na wznowienie dyskusji, jako że otwarta wymiana informacji sprzyja kształtowaniu spójnego i merytorycznego komunikatu w ramach kształtującej się ustawy.

Podpisano,
Bartosz Kleszcz i Marcin Domurat